Meerwaarde van pedagogen in de klas
De belangrijkste taak van professionals die met jeugdigen samenwerken, is wellicht het bieden van goede begeleiding en waar nodig ondersteuning aan de ontwikkelingsbehoeften van deze jeugdigen. De primaire taak van leraren in het basisonderwijs is het verzorgen van onderwijs aan hun leerlingen. Ten gevolge van Passend Onderwijs zijn leraren echter voor een grotere uitdaging komen te staan. Er zit nu immers een groep leerlingen in de klas met een grotere diversiteit in hun ontwikkelingsbehoeften. Tegelijkertijd zijn er steeds minder ondersteunende (zorg)medewerkers op scholen werkzaam. Bovendien bestaat er een lerarentekort. Kortom, er wordt veel, en steeds meer, van leraren gevraagd. Daarnaast blijkt uit de Evaluatie Passend Onderwijs deel III dat leraren zich niet altijd voldoende toegerust voelen om leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften te begeleiden, dat er te weinig interdisciplinariteit in teams is om leerlingen de hulp te kunnen bieden die ze nodig hebben en preventief te kunnen handelen, en dat leraren te weinig tijd ervaren om vorm te geven aan de samenwerking met jeugdhulpverleners.
Leraren zullen dus ondersteund moeten worden om de ontwikkelingsbehoeften van alle leerlingen in de klas centraal te kunnen blijven stellen en een positieve en beschermende omgeving te kunnen creëren. Om tot een verbeterde samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulp te komen kunnen pedagogen bijvoorbeeld worden geïntroduceerd in het team van professionals op basisscholen (Van der Grinten & Bomhof, 2020). Een goede samenwerking tussen leraren en pedagogen ontstaat vanuit een gezamenlijk doel, namelijk het beste uit de leerlingen halen door tegemoet te komen aan hun ontwikkelingsbehoeften. Voor leraren ontstaat er ruimte om zich te kunnen focussen op de onderwijsbehoeften en cognitieve ontwikkeling van leerlingen, wanneer pedagogen hen ondersteunen door zich te richten op de gedragsmatige en sociaal-emotionele ontwikkelingsbehoeften van leerlingen en het pedagogisch klimaat in de klas en op school. De samenwerking tussen leraren en pedagogen die op deze manier ontstaat, zorgt ervoor dat onderwijs en zorg voor jeugdigen dichter bij elkaar komen te liggen. Uiteindelijk kunnen pedagogen de spil vormen tussen onderwijs, gezinnen, kinderopvang en (jeugd)zorg, waardoor de verbinding tussen opvoeders en alle bij de kinderen betrokkenen professionals wordt versterkt. Pedagogen hebben immers een andere expertise dan leraren, waardoor beide professies elkaar kunnen aanvullen en versterken.
Samen met Ellen de Neef en Isabel van Eck, respectievelijk bestuurder en teamleider bij de regionale onderwijsorganisatie Elevantio in Zeeuws-Vlaanderen, zagen docent-onderzoekers Marieta Rosendaal – Van den Brande en Rosalina Boer - Wirken van het lectoraat Excellence and Innovation in Education van HZ University of Applied Sciences mogelijkheden om de aanbevelingen uit de Evaluatie Passend Onderwijs deel III (Van der Grinten & Bomhof, 2020) verder te onderzoeken. Er wordt nagegaan op welke manier weer meer tegemoet kan worden gekomen aan de diverse ontwikkelingsbehoeften van leerlingen door het onderwijs op een nieuwe manier te organiseren. Die nieuwe organisatiewijze betreft het introduceren van hbo-pedagogen op basisscholen, die naast de leraren kunnen komen te staan. Het onderzoek heeft de volgende vraagstelling: hoe kunnen pedagogen samen met de andere professionals in basisscholen één team vormen dat constructief het welzijn en de ontwikkeling van leerlingen bevordert?
Ter beantwoording van deze onderzoeksvraag zullen de volgende deelvragen worden onderzocht:
- Op welke manier wordt de meerwaarde van pedagogen in de basisscholen zichtbaar?
- Op welke manier kunnen leraren en pedagogen in basisschoolteams en in de groepen interdisciplinair samenwerken en verantwoordelijkheden verdelen?
- Op welke manier kunnen schoolleiders hun interdisciplinaire team van pedagogen, leraren en andere professionals succesvol leiden?
- Op welke manier kunnen leraren hun didactische onderwijstaken kwalitatief goed blijven uitvoeren als er sprake is van grotere onderwijseenheden?
- Op welke manier kunnen pedagogen op basisscholen een brug slaan tussen onderwijs, gezinnen, kinderopvang en (jeugd)zorg?
Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door de subsidieregeling Zeeland in stroomversnelling van de Provincie Zeeland.
Op dit moment bevindt het onderzoek zich in fase 4: de inzichten die zijn opgedaan worden in praktijk gebracht en het onderzoek wordt voortgezet en uitgebreid naar andere scholen, waaronder een middelbare school. Deze inzichten zijn gepresenteerd in onderstaande boom (afbeelding 1): de boom staat symbool voor groei, omdat een hbo-pedagoog op scholen iets nieuws is en de functie/rol/plek op school zeker nog zal veranderen en groeien. De kern is dat er meer tijd en ruimte is voor de kinderen om hen te helpen in hun ontwikkeling (gesprekken en begeleiding) – zie stam van de boom. In de takken en bladeren van de boom is weergegeven welke taken de hbo-pedagoog in een basisschool op zich kan nemen. Om dat allemaal goed te kunnen doen, zijn er verschillende voorwaarden: die zijn in de wortels (de basis) weergegeven.
Het onderzoekstraject zal een advies opleveren voor basisscholen ten aanzien van de wijze waarop hbo-pedagogen duurzaam onderdeel van het team van professionals kunnen worden, zodat succesvolle ondersteuning aan de diverse ontwikkelingsbehoeften van leerlingen centraal kan blijven staan. Door het uitvoeren van observaties in de klassen en gesprekken met leerlingen en opvoeders zien hbo-pedagogen wat er gebeurt bij en met de leerlingen en welke begeleidingsvraagstukken er spelen. Vanuit hun pedagogische kennis kunnen hbo-pedagogen de aanpak van leraren ondersteunen en advies geven over de begeleidingsbehoeften van individuele leerlingen. Met behulp van deze ondersteuning kunnen leraren zich richten op het onderwijs en de cognitieve ontwikkeling van leerlingen.
Tegelijkertijd kan er met hbo-pedagogen op school een aanspreekpunt voor ouders worden gevormd die opvoedvragen hebben. Op die manier ontstaat er een voor kinderen en gezinnen laagdrempelig ontwikkelingscentrum: kinderen volgen onderwijs, gezinnen hebben op dezelfde plek toegang tot een pedagogische tak van een Centrum voor Jeugd en Gezin.
Op dit moment hebben al drie hbo-pedagogen een aanstelling binnen Elevantio gekregen.