LC 00952

Voordelen Arbeidsparticipatie vrouwen Verbreken deeltijdcultuur Werkgelegenheid Economie Verdient zichzelf terug Kind ontwikkeling Overgang basisonderwijs Grote winst kansarme kinderen Huidige systeem te complex Ieder kind gelijke kans

Bezwaren (beperkt wetenschappelijk bewijs) Mogelijke vergroting kloof hoge en lage SES Lage inkomens minder profijt Kwaliteit kinderopvang in gevaar Kosten Personeelstekort

Gratis kinderopvang kan ingezet worden om verschillende maatschappelijke doelen te bereiken. De uitkomst die het meest onderbouwd en onderzocht is, is het bevorderen van de arbeidsparticipatie van vrouwen. Naast de economische groei die dit teweeg kan brengen kan dit ook leiden tot het verbreken van de deeltijdcultuur en een toename in de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. De meest recente studie van Busse & Gathmann uit Duitsland in 2020 laat zien dat vrouwen met kinderen tussen de 2-3 jaar meer gingen werken wanneer kinderpopvang gratis aangeboden werd. In deze studie werd echter ook aangetoond dat dit effect bij ouders met kinderen in de leeftijdsgroep van 4-6 jaar en ouders met lage inkomens minder sterk was. Dit wordt gezien als een van de bezwaren tegen gratis kinderopvang,  aangezien de toename aan jaren waarin gewerkt wordt voornamelijk plaatsvindt bij hoogopgeleide vrouwen en minder sterk zichtbaar is bij de lagere inkomensgroepen, terwijl deze er juist deze groep van zou moeten profiteren. In de literatuur en opiniestukken wordt daarmee gesteld dat voornamelijk de hoge inkomensgroepen zullen profiteren van gratis kinderopvang, wat zou kunnen leiden tot een toename van de sociale ongelijkheid. Hierbij moet wel in gedachte mee worden genomen dat lagere inkomens klassen momenteel ook aanzienlijk minder gebruik van kinderopvang en worden tevens minder beïnvloed door prijs adaptatie. Een reden hiervoor is dat het huidige systeem als te complex wordt ervaren. 

Diverse onderzoeken stellen echter dat het belang van gratis kinderopvang  juist voor deze lage inkomensgroepen hoog is. Dit laatste heeft  te maken met een ander belangrijk voordeel van gratis kinderopvang, namelijk de ontwikkeling van het kind. Diverse studies onderbouwen de positieve invloed van kinderopvang op de sociale, cognitieve en emotionele ontwikkeling en de schoolgereedheid van de kinderen. Voornamelijk kansarme kinderen kunnen veel baat hebben bij het gebruikmaken van gratis kinderopvang. Door ook deze kinderen toegang te bieden tot kwalitatieve kinderopvang, kunnen deze kinderen betere ontwikkelkansen krijgen en krijgen zij meer kans in het onderwijs, wat bij kan dragen aan het verkleinen van de sociale ongelijkheid. 

Het verkrijgen van deze gelijke kansen voor de kinderen is op voorwaarde dat de kwaliteit van de kinderopvang na het gratis maken gelijk blijft. Enkele opinie stukken trekken in twijfel of dit mogelijk is, aangezien er op dit moment in de sector hoge personeelstekorten zijn. Mocht de kinderopvang gratis worden dan zal het aantal kinderen dat gebruik gaat maken van de opvang toenemen. De vraag van experts is of de organisaties onder dit nieuwe systeem de zelfde kwaliteit kunnen blijven bieden. 

Ten slotte worden de hoge kosten van gratis kinderopvang ook aangedragen als een bezwaar.  Het is echter niet inzichtelijk om wat voor kosten dit gaat en bij wie deze terecht komen. Critici dragen aan dat gratis kinderopvang nooit voor iedereen gratis kan zijn. Iemand zal altijd voor de kosten moeten betalen. Andere studies zeggen op hun beurt dat aan de hand van een kosten-batenanalyse blijkt dat de combinatie van een toename van arbeidsparticipatie bij vrouwen en verbeterde kansen voor ieder kind ertoe leidt dat de kosten die verbonden zijn aan het gratis maken van kinderopvang zich uiteindelijk terugverdienen. 

Conclusie

In conclusie, het aanbod van gratis kinderopvang lijkt aanzienlijke voordelen te hebben, die wetenschappelijk beter onderbouwd en onderzocht zijn dan de bezwaren. De belangrijkste voordelen zijn: arbeidsparticipatie van vrouwen en kind ontwikkeling. Echter, er zijn ook bezwaren zoals de mogelijke ineffectiviteit voor lage(re) inkomensgezinnen, de kwaliteit van kinderopvang die in gevaar komt (bij meer deelname van kinderen?), kosten en mogelijke personeelstekorten.

‘’In de discussie over de beste inrichting van kinderopvang wordt regelmatig een vergelijking gemaakt met landen waar de kinderopvang beter geregeld zou zijn. Vervolgens wordt op verschillende wijze invullingen gegeven aan het begrip "beter". Gaat het om een betere kwaliteit van de opvang (bijvoorbeeld opleidingsniveau van de leidster) of om een beter aanbod van opvang (breng- en haaltijden die beter aansluiten), of zijn de kosten voor de ouders lager? Duidelijk is dat in verschillende landen de kinderopvang vanuit verschillende verantwoordelijkheden wordt vormgegeven en met verschillende doelstellingen.’’ (Bostelen et al., 2013).

Welke voordelen of bezwaren uiteindelijk doorslaggevend zijn hangt af van de context en perspectief doelstellingen van gratis kinderopvang.