Systeemdenken toepassen
English version below
Systeemdenken: Samen opzoek gaan naar (en reflecteren op het vinden van) betekenisvolle verbeteringen voor uitdagende praktijksituaties.
Voor toelichting op de onderdelen van deze cyclus klik op de processtappen. Voor systeemdenken in vogelvlucht, download de presentatie (pdf).
Begrijpen voor ingrijpen
Het uitgangspunt van systeemdenken is 'begrijpen voor ingrijpen'. Om in een uitdagende, complexe situatie het goede te doen, is het namelijk van belang om te begrijpen wat er werkelijk speelt. De focus ligt daarbij op het proces en de inhoudelijke onderwerpen en resultaten volgen daaruit. Dat proces begint met het voeren van gesprekken met relevante betrokkenen. Wat willen zij, wat speelt er, hoe kijken zij tegen de situatie aan? Met behulp van een visueel overzicht van de situatie, bijvoorbeeld een rijk plaatje of een mindmap, en relevante achtergrondinformatie bespreken de betrokkenen hun gezamenlijke doel en zoeken zij naar wenselijke verbeteringen. Belangrijk daarbij is dat het voor iedereen veilig voelt om het er over te hebben. Jij begeleidt dit proces of neemt er als betrokkene aan deel.
Wat je er nog meer mee kunt? Samen met anderen professionals nadenken over actuele en belangrijke onderwerpen (de sociale theorie onderbouwt dit proces). Voordat je iets met deze onderwerpen kunt doen gaan jullie in co-creatie opzoek naar behoeftes, mogelijkheden en ervaringen. Zo werk je samen aan een opbouwende, open en vreugdevolle werksfeer, ontwikkel je een nieuwsgierige en onderzoekende houding en wordt begrijpen voor ingrijpen een vanzelfsprekende aanpak en houding ten behoeve van de praktijk waarin jij je met anderen bevindt.
Opgedane inzichten en ervaringen delen
Tabel 1: Aanbevolen onderdelen voor rapportage van projecten, initiatieven, onderzoek, etc. vanuit systeemdenken. Te wijzigen of aan te vullen met gebruikelijke onderdelen als titelpagina, samenvatting en een bronnenlijst.
| Onderdeel | Sub-onderdeel | Beschrijf of presenteer |
|---|---|---|
| RESULTATEN EN INZICHTEN | Theoretische onderbouwing | Relevante resultaten en inzichten uit jouw eigen of andermans projecten en verdiepend onderzoek passend bij dit onderzoek. Voeg bijbehorende bronnen op correcte wijze toe. |
| Gezamenlijke ambitie | De gezamenlijke ambitie of doelstelling van de betrokkenen in deze uitdagende situatie. | |
| Rijk plaatje en wereldbeelden betrokkenen | Het rijke plaatje van de situatie. Licht op hoofdlijnen toe wat de wensen en wereldbeelden van de betrokkenen zijn. Desgewenst verwerk je dit anoniem. | |
| Oplossingen, interventies, kansen en lessons learned | De uitgevoerde of wenselijke aanpassingen in de situatie. Wat is daarvan het (beoogde) resultaat of effect? Wanneer is deze casus of uitdagende situatie een succes? Waar aan moet worden voldaan zodat de doelstelling succesvol kan worden behaald? | |
| EVALUATIE VAN HET PROCES, DE AANPAK EN ERVARINGEN | De uitdagende situatie begrijpen | Hoe de interviews gingen en hoe de betrokkenen aan de hand van het rijke plaatje met elkaar in gesprek gingen om inzicht te krijgen in de situatie. Hoe verliep dat proces en wat heb je er van geleerd? |
| Betrokkenen zoeken samen naar wenselijke verbeteringen | Hoe de gesprekken met en tussen de betrokkenen verliepen. Hoe heb je dat aangepakt en wat was jouw rol daarin? Hoe verliep het proces waarin de betrokkenen opzoek gingen naar (mogelijke) breed gedragen verbeteringen voor hun situatie? Welke keuzes zijn er gemaakt, en waarom? | |
| Aan de slag! Samen verbeteringen voor de situatie uitvoeren | Hoe de uitvoering van de oplossingen, interventies etc. verliep of hoe men verwacht dat die zullen verlopen. Wat is of was er voor nodig om met elkaar aan de slag te gaan? |
Referenties
- Benson, T. & Marlin, S. (2017). The Habit-Forming Guide to Becoming a Systems Thinker. Verenigde Staten, PA, Pittsburgh: Systems Thinking Group, Inc.
- Better Evaluation (s.d.). Critical Systems Heuristics. Geraadpleegd op 4 september 2017, van http://www.betterevaluation.org/en/plan/approach/critical_system_heuristics
- Checkland, P. & Poulter, J. (2010). Soft Systems Methodology. In Reynolds, M. & Holwell, S. (2017). Systems Approaches to Managing Change: A Practical Guide. Milton Keynes, United Kingdom: Springer London.
- Dienst Onderwijs en Kwaliteit (2011). HZ Kader voor Praktijkgericht Onderzoek door studenten. Vlissingen, Nederland: HZ University of Applied Sciences.
- Donk, C. van der & Lanen, B. van (2016). Praktijkonderzoek in de school. Bussum, Nederland: Coutinho.
- Klapwijk, R., & Holla, E. (2014). Leidraad onderzoekend en ontwerpend leren. Geraadpleegd van http://www.wetenschapsknooppuntzh.nl/uploads/Leidraad-onderzoekend-en-ontwerpend-leren-Wetenschapsknooppunt-ZH.pdf
- UNESCO (2017). Futures Literacy Laboratory: Complex Futures of Human Settlement 2050. Geraadpleegd van en.unesco.org/events/futures-literacy-laboratory-complex-futures-human-settlement-2050
English version
Applying Systems Thinking
Motto: Collaboratively searching for (and reflecting on the process of finding) significant improvements for challenging societal situations.
The general principle is 'understanding before intervening', while focussing on the process generating results.
Download here a template to recording research and project results acquired via the systems thinking process.
References
- Better Evaluation (s.d.). Critical Systems Heuristics. Geraadpleegd op 4 september 2017, van http://www.betterevaluation.org/en/plan/approach/critical_system_heuristics
- Checkland, P. & Poulter, J. (2010). Soft Systems Methodology. In Reynolds, M. & Holwell, S. (2017). Systems Approaches to Managing Change: A Practical Guide. Milton Keynes, United Kingdom: Springer London.
- Dienst Onderwijs en Kwaliteit (2011). HZ Kader voor Praktijkgericht Onderzoek door studenten. Vlissingen, Nederland: HZ University of Applied Sciences.
- Donk, C. van der & Lanen, B. van (2016). Praktijkonderzoek in de school. Bussum, Nederland: Coutinho.
- Klapwijk, R., & Holla, E. (2014). Leidraad onderzoekend en ontwerpend leren. Geraadpleegd van http://www.wetenschapsknooppuntzh.nl/uploads/Leidraad-onderzoekend-en-ontwerpend-leren-Wetenschapsknooppunt-ZH.pdf
Referenties
- Systeemdenken toepassen introductie, Gabriëlle Rossing, 7 september 2017.